“Wanderer, there is no path. You la ya path in walking”(A Machado)
Help! leiderschap nu! De toekomst is ongewis, toch, de essentie van leiderschap blijft: de goede beslissingen nemen, zorgen dat anderen die begrijpen en omarmen, zodat die beslissingen uitgevoerd kunnen worden. Leiderschap is ‘hot’.
Het lijkt wel of alle denkbare terreinen nu vragen om reflectie en beslissingen die de toekomst kunnen dragen. De neiging bestaat al het oude en bestaande te verwerpen en als oorzaken van crises te bestempelen. Er is heel veel goeds in wat er nu is, verstandiger lijkt het daarop te bouwen en de veerkracht van mensen en organisaties te benutten crises te benutten als beweging naar een volgend tijdperk.
In onzekere tijden, zoals sommigen dat ervaren, zie je dat er een roep ontstaat naar leiderschap, enerzijds om te vernieuwen, anderzijds om te beschermen en te behouden wat goed is. Men zoekt een “sterke” persoon of een groep die richting en veiligheid geeft, echter de zoektocht naar leiderschap in de ander, vanuit afhankelijkheid, is het ontkennen en waarderen van de kracht en vertrouwen in persoonlijk leiderschap. Iedereen kan een bron zijn voor beweging en leiderschap voor anderen.
Dilemma's
Als leiderschap gaat over verbinden van mensen en overbruggen van inzichten en verwachtingen, dan is de kunst dilemma’s te herkennen en te verzoenen cruciaal. Als leiderschap gaat over beslissen wat goed is voor de toekomst en vandaag vraagt dat om een helder weten, sensitieve radar en kompas. De brede orientatie, zicht op de wereldkaart en relevante vraagstukken en een gevoelige radar van leiders verdiepen het weten en vergroten de capaciteit en verantwoordelijkheid mensen te inspireren. Er is behoefte aan een agenda voor leiderschap die ondermeer zal bestaan uit: waarderen en zichtbaar maken van successen, ontwikkelen van mensen, verbinden en overbruggen, ontwikkelen van bewustwording, -inzicht en overzicht, -waarden en richting, -dialoog en samenwerking en vooral initieren van activiteiten die ons brengen naar een duurzame wereld van natuurlijke veerkracht en vitaliteit. Daarvoor zijn (nu) leiders nodig die inspireren en de weg wijzen.
Door wie ze zijn en mede door hun uitstraling en hun bezieling, kunnen ze een baken zijn voor anderen en voor een nieuwe samenleving. Zij wijzen de weg, maar kennen de route niet. Daar ligt een oproep voor ieder volwassene eigen leiderschap en bewustwijn te ontwikkelen om ook goed volgerschap te tonen en leider te zijn voor anderen.
Hoe wij beslissen
Duurzame besluitvorming is complex, niet vanwege de inhoud, maar omdat we de nieuwe parameters nog niet automatisch meewegen in onze beslissingen.
Uit onderzoek van Corrie Mazereeuw blijkt dat managers die gelovig zijn en hun geloof actief beleven (zogenaamde traditioneel religieuze managers), niet zozeer extra gemotiveerd zijn voor maatschappelijk verantwoord ondernemen omdat het ‘zo hoort’ (het ethische motief), maar eerder vanwege het welzijn van anderen (het altruïstische motief). Ons kompas wordt gevoed door onze overtuigingen en daaruit voortkomende waarden en normen. Waardoor laat ik mij leiden bij deze beslissing? Wat en wie staat er op mijn ‘radar’? vanuit welke dimensies denken, beslissen en werken wij? Zonder oordeel vooraf, is het gewenst hierover meer transparantie te bieden en de dialoog te zoeken op elke domein in de samenleving.
Dimensies van leiderschap
Bewust 'zijn' is de eerste dimensie van leiderschap. Inzichten vanuit contact maken met de natuur en kunnen leiden tot verandering van denken en daden. Een tweede dimensie is de orientatie op de wereld: ben ik en voel ik mij verbonden met mijn directe omgeving of ben ik ook verbonden met de samenleving op onze planeet? Denk ik vanuit het collectief of vanuit mijn eigen ‘ik’ ? en/of kan ik die uitersten verzoenen? Onze orientatie kan zich richten op de directe omgeving: de wederzijdse afhankelijkheden tussen landen en mensen wereldwijd ontwikkelt zich echter snel, de vraag is hoe lang je andere landen, andere werelddelen kunt uitsluiten in denken en doen.
Een derde dimensie is onze focus. In ons primitief denken zijn wij als mens instinctief gericht op overleven en macht. Kan dit verschuiven naar geven en delen van kennis, goederen enzovoort?
De vierde dimensie is onze scope. Onze scope mag beperkt zijn, onze footprint is thans negatief. Het is de vraag hoe wij kunnen werken aan creatie van een neutrale, zelfs positieve footprint.
De impact –breed en diep, langdurig- van leiders op het collectief (hoe klein ook) is afhankelijk van hun dimensies van denken en doen. Deze dimensies beinvloeden de ‘radar’ van leiders, wat zij zien en meenemen in hun denken, beslissen, handelen.
Wanneer we naar het (recente) verleden kijken zijn er beslissingen genomen waarvan we nu de vruchten plukken en soms ook de lasten dragen. Uiteraard mag aangenomen worden dat er door beslissers telkens naar beste weten is gehandeld, ook daar waar beslissingen niet goed hebben uitgepakt. In de huidige verandering van maatschappelijke systemen zijn leiders nodig die bewegingen kunnen inspireren en leiden naar een duurzamere toekomst.
Agenda
De agenda voor leiderschap is dan ook ondermeer concreet gericht op : verbinden van talenten en overbruggen van verschillen, inspireren op basis van optimisme en hoop, werken aan sociale cohesie en innovatie met en op menselijke maat. Communicatie, dialoog en samenwerking zijn daarbij cruciaal. Impliciet is het leiderschap gevoed door aansprekende waarden die passen bij het doel: een vitale en gezonde samenleving die welzijn en welvaart op langere termijn bewerkstelligt.
Er ontwikkelen zich nieuwe parameters voor besluitvorming. De meest toegepaste zijn nu efficientie, winst, snelheid en kwaliteit. Meer aan duurzaamheid gerelateerde parameters zijn in opkomst, zoals CO2 en recycle-baarheid. Andere parameters die passen bij de ontwikkeling van een nieuwe samenleving zijn parameters die ontwikkeling van mens en maatschappij bevorderen. Bijvoorbeeld ontwikkelen van talent, gezondheid, kwaliteit en continuiteit van werk. Aanname is dat we streven naar een duurzame samenleving aangevuld met een samenleving waar de mens centraal staat (of burger, of klant, of leerling, of patient etc), sterke sociale cohesie wordt ervaren op menselijk maat, letterlijk dichter bij huis en thuis- met echte verbinding tussen mensen. Sociale innovatie met verbeteren van socio-eco footprint (hoe wij met mensen omgaan, talent en diversiteit en hoe wij met elkaar leven) naast duurzaamheid met focus op reductie van negatieve leefmilieu footprint (wat wij uit de natuur halen en er weer instoppen). Als we dit willen bereiken moeten we anders gaan beslissen.
Dit is een basis voor vitaliteit van een samenleving waarin ontwikkeling van mensen en innovatie kan plaatsvinden. De verschuiving in bewustzijn en denken is op verschillende manieren te benoemen: van geld naar inhoud, van focus op welvaart naar focus op welzijn of van winst naar mens&milieu etc.
De samenleving is niet maakbaar, maar als leiders hun aandacht verbreden en een 'shift' maken, groeien we wel naar een andere samenleving toe. Wat wij nu belangrijk vinden is straks niet meer relevant, hoe wij onze identiteit en ego ontwikkelen en hoe wij ons onderscheiden ten opzichte van elkaar, bijvoorbeeld werk, inkomen en eigendom (geld/goederen) en de waardering daarvan, deze zal dan anders worden. Ook zullen we anders kijken naar zogenoemde bedrijfsmodellen of verdienmodellen van bedrijven. Andere visies op risico en rendement zijn noodzakelijk, ook voor consumenten uiteindelijk. We moeten dus her-waarderen en her-ijken van parameters die ons leiden in besluitvorming.
Onze waardesystemen kunnen zich verder ontwikkelen. Met invloed op onze beslissingen. Vanuit de theorie van Graves gaan we anders denken en doen. Van ‘ik’ naar ‘wij’, van korte termijn naar lange termijn, meer denken vanuit de mondiale gemeenschap dan vanuit overleven, macht en orde. Dit sluit aan op de ontwikkeling van ‘dimensies’, met name ‘orientatie’ en ‘focus’.
Innovatie van leiderschap
Door de eeuwen heen zijn leiders zichtbaar geweest in alle domeinen. Maar telkens met een andere opdracht, zij deden wat er in hun tijd gedaan moest worden. Voor onze tijd en de nabije toekomst beschrijft de agenda voor leiderschap activiteiten van leiders om een vitale en gezonde samenleving te ontwikkelen, die welzijn en welvaart op lange termijn bewerkstelligt en die ons brengen naar een duurzame wereld van natuurlijke veerkracht en vitaliteit. Dat lijkt mij nu de opdracht voor leiders.
Vier thema’s zijn van belang in elk domein (persoonlijk, organisatie, maatschappelijk, religieus, politiek ) van leiderschap.
• Ontwikkelen van Dimensies (Bewustzijn, Orientatie, Focus en Scope)
• Ontwikkelen van een Radar (sensitiviteit, zicht op de omgeving)
• Ontwikkelen van Kompas (waarden en normen)
• Bevorderen Kwaliteit van beslissingen (korte en langere termijn)
De innovatie van leiderschap vraagt ook om de ontwikkeling van leiders zelf. Capaciteiten zoals communicatie, dialoog en samenwerking en het vermogen dilemma’s te verzoenen en belangen te convergeren zijn cruciaal. Hier ligt ook een uitdaging voor het onderwijs. Een belangrijke taak voor leiders vind ik: leiderschap ontwikkelen bij hun volgers.
Andere capaciteiten, zoals het waarderen en zichtbaar maken van successen,
kunnen verbinden en overbruggen van verschillen en inspirereren op basis van optimisme en hoop daarmee werkend aan sociale cohesie en innovatie met en op menselijke maat. Uiteindelijk kunnen leiders de kwaliteit van beslissingen verbeteren en daarmee de impact van hun rol. Waarmee wil jij beginnen?
zie ook sustainable performance
